WAT IS HERSENSTIMULATIE?
TMS
MS is een niet-invasieve neurostimulatietechniek met een directe invloed op de hersenen. Het basisprincipe van TMS is de toepassing van korte elektromagnetische pulsen over de schedel met als doel het induceren van elektrische stromen in corticale neuronen. Een typisch TMS-apparaat bestaat uit een stimulator die een sterke elektrische stroom kan genereren en een spoel waarin een fluctuerende elektrische stroom magnetische pulsen met een puls-breedte van enkele honderden microseconden genereert. Wanneer de magnetische pulsen worden toegediend in de nabijheid van een geleidend medium, zoals de hersenen, wordt een secundaire elektrische stroom in het geleidende materiaal (bijvoorbeeld neuronen en axonen) geïnduceerd.
Tekst uit: Consensusverklaring voor de toepassing van rTMS bij depressie in Nederland en België (2020)
Afbeelding gebruikt met toestemming van neuroCare Group.
Veelgestelde vragen
Bij Fundamenteel onderzoek vindt u een overzicht met wetenschappelijke publicaties waar in meer detail wordt ingegaan op de werking en toepassing van TMS.
TES
Bij Transcraniële Elektrische Stimulatie (TES) laten onderzoekers een zwakke elektrische stroom (1-3 mA) lopen tussen twee elektrodes die op het hoofd zijn vastgemaakt.
Het beïnvloeden van hersenactiviteit door middel van zwakstroomstimulatie wordt, sinds fysiologische experimenten hebben aangetoond het een direct heeft op cerebrale activiteit, gezien als een mogelijk alternatief voor rTMS.
​
TES valt grofweg uiteen in twee vormen: DC (direct current) en AC (alternating current) stimulatie. Bij DC stimulatie wordt spontane hersenactiviteit beïnvloed door het polariseren van zenuwcellen onder de elektrodes. De anode (+) verhoogt en de kathode (-) verlaagt het rustpotentiaal van de zenuwcellen, waarmee de spontane vuurfrequentie van zenuwcellen respectievelijk kan worden vergroot dan wel verkleind. Bij AC stimulatie wordt het te stimuleren zenuwweefsel blootgesteld aan een alternerende elektrische stroom.
Het idee achter deze vorm van stimulatie is dat zenuwcellen de betreffende AC frequentie gaan overnemen. Dus in plaats van amplitudemodulatie bij DC stimulatie, wordt met behulp van frequentiemodulatie met AC stimulatie hersenfuncties beïnvloed en bestudeerd. De effecten zijn meer dan TMS sterk afhankelijk van oriëntatie van de zenuwcellen, afstand schedel-hersenen en prikkelbaarheid van onderliggend zenuwweefsel De toepassing van TES als behandelmethode in psychiatrische en neurologische patiënten wordt momenteel onderzocht.
Fundamenteel onderzoek
De mogelijkheid om met non-invasieve hersenstimulatie (noninvasive brain stimulation; NIBS) het centrale zenuwstelsel te beïnvloeden leidde in eerste instantie tot onderzoek naar het bewegingsapparaat bij neurologische patiënten. De potentie van NIBS om met behulp van elektrische en magnetische velden een direct verband te leggen tussen hersenactiviteit en functie leidde er toe dat NIBS snel zijn weg vond naar fundamenteel neurowetenschappelijk onderzoek.
Met NIBS kunnen wetenschappers hersenprocessen (e.g., plasticiteit) en daaraan gerelateerd functioneren (e.g., leren) en gedrag te bestuderen. NIBS onderzoek levert een unieke bijdrage aan onze kennis omtrent de werking van de gezonde hersenen en geeft richting aan hoe afwijkende processen in de hersenen samenhangen met ziektebeelden. Daarnaast zijn wetenschappers bezig met het doorgronden van de cruciale vraagt hoe NIBS precies op de hersenen ingrijpt.
Onderstaand vindt u een overzicht van wetenschappelijke publicaties op het gebied van NIBS.
Niet-invasieve hersenstimulatie als behandeling voor depressie (2020).
Dalhuisen, A.I., Schutter, D.J.L.G., Arns, M., Tendolkar, I., & van Eijndhoven, P. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 2020;164.
Consensusverklaring voor de toepassing van rTMS bij depressie in Nederland en België (2019).
Arns, M., Bervoets, C., van Eijndhoven, P., Baeken, C., van den Heuvel, O.A., Aleman, A., Schutter, D.J.L.G., van der Werf, Y., van Belkum, S., Sommer, I.E., van Ruth, R., Haarman, B., Spijker, J., & Sack, A. Tijdschrift voor Psychiatrie, 2019;61;4.
Evidence-based guidelines on the therapeutic use of transcranial direct current stimulation (tDCS) (2017).
Lefaucheur, J.P., Antal, A., Ayache, S.S., Benninger, D.H., Brunelin, J., ... & Paulus, W. Clinical Neurophysiology, 2017;128.
Evidence-based guidelines on the therapeutic use of repetitive transcranial magnetic stimulation (rTMS): An update (2014-2018) (2020).
Lefaucheur, J.P., Aleman, A., Baeken, C., Benninger, D.H., Brunelin, J. ... & Ziemann, U. Clinical Neurophysiology, 2020;131.
Safety and reccomendations for TMS use in healthy subjects and patient populations, with updates on training, ethical and regulatory issies: expert guidelines (2020).
Rossi, S., Antal, A., Bestmann, S., Biksson, M., Brewer, C., ... Hallett, M. Clinical Neurophysiology, 2021;132.
Klinische toepassing
Het inzicht naar hoe hersenprocessen verband houden met aandoeningen, zoals tinnitus, spasticiteit, ziekte van Parkinson, stemmingsstoornissen en schizofrenie, geeft informatie over hoe noninvasieve hersenstimulatie (noninvasive brain stimulation; NIBS) gebruikt kan worden als methode om verstoorde processen in het brein te herstellen. NIBS wordt gezien als een mogelijke behandeloptie voor psychiatrische aandoeningen waaronder depressie, angst en auditieve hallucinaties.
NIBS als vorm van (neuro)rehabilitatie ter bevordering van functieherstel na een beroerte en andere type hersenbeschadigingen is momenteel onderwerp van studie. Echter, het therapeutisch potentieel van NIBS is voor de meeste ziektebeelden nog onvoldoende in kaart gebracht. Dit kan deels verklaard worden door onduidelijkheden omtrent de precieze werkingsmechanisme van NIBS, alsmede ontoereikende kennis van de werking van onze hersenen.
Op onze pagina Locaties vindt u meer informatie over instellingen die NIBS klinisch toepassen.
Bijwerkingen rTMS rapporteren
Ziet u in de praktijk een ongewenste of onverwachte bijwerking optreden tijdens rTMS behandeling? Rapporteer deze dan via onderstaande vragenlijst. Met deze informatie kan de Stichting Hersenstimulatie landelijk informatie verzamelen over eventuele bijwerkingen van een rTMS behandeling.